Hordhac
Xiriirka ka dhexeeya Soomaaliya iyo Masar waa mid qoto-dheer oo taariikhi ah, kaas oo soo bilowday kumanaan sano ka hor. Waa xiriir ku dhisan iskaashi, dhaqan, diin, iyo siyaasad, kaas oo marba marka ka dambaysa isbedelay. Si aan u falanqayno xiriirkan, waxaan eegi doonaa taariikhda fog, xilligii gumeysiga, xilligii xornimada ka dib, iyo xaaladda hadda jirta.
Taariikhda Fog: Xilligii Faraacinta iyo Boqortooyadii "Punt"
Xiriirka ugu horreeya ee qoran ee u dhexeeya dhulka Soomaalida iyo Masar wuxuu dib u noqonayaa xilligii Boqortooyadii Faraacinta. Masriyiintii hore waxay si joogto ah u ganacsan jireen deegaan ay ugu yeeri jireen "Dhulkii Punt," kaas oo intooda badan taariikhyahannada ay ku tilmaamaan inuu yahay geeska Afrika, gaar ahaan dhulka Soomaaliya maanta. Socdaalkii ugu caansanaa waxaa hoggaaminaysay Boqorad Hatshepsut oo soo xukuntay intii u dhaxaysay 1479-1458 BC. Socdaalkeedii waxaa lagu qoray gidaarrada macbadka Deir el-Bahri ee Masar. Waxay halkaa ka keeneen dahab, foolmaroodi, dhir udgoon sida beeyo iyo malmal, oo loo isticmaali jiray xafladaha diiniga ah ee Masar. Ganacsigan wuxuu tusayaa in labada dhul ay ahaayeen isku xirnaa dhaqaale ahaan, isla markaana ay kala faa'iideysanayeen.
Intii ka dambaysay xilligii Faraacinta, xiriirka wuxuu sii socday iyada oo la marayo ganacsatadii Carabta. Labada dhulba waxay noqdeen goobo muhiim ah oo ka tirsan dariiqyadii ganacsiga ee badda Cas iyo badweynta Hindiya.
Xilligii casriga ah: Gumeysiga iyo Xornimada ka dib
Markii ay yimaadeen gumeystayaashii reer Yurub, xiriirka tooska ah ee labada waddan wuu yaraaday, iyadoo dhulkii Soomaalida loo kala qaybiyey gumeysiyo kala duwan. Si kastaba ha ahaatee, markii Soomaaliya ay xornimadeeda qaadatay 1960-kii, Masar waxay noqotay mid ka mid ah waddamadii ugu horreeyey ee u aqoonsaday Soomaaliya dal madax-bannaan. Madaxweynihii hore ee Masar, Jamal Abdul Nasir, oo ahaa shakhsi saameyn weyn ku lahaa siyaasadda Carabta, ayaa taageero weyn siiyey Soomaaliya. Wuxuu arkayay Soomaaliya inay tahay dal Carbeed oo ku biiraya ururka Jaamacadda Carabta, taas oo xoojisay midnimada Carbeed.
Xilligii dowladdii kacaanka ee Soomaaliya, oo uu hoggaaminayay Maxamed Siyaad Barre, xiriirka wuu sii xoogeystay. Masar waxay Soomaaliya ka caawisay dhinacyo badan, sida waxbarashada, tababarrada ciidamada, iyo caafimaadka. Arday badan oo Soomaali ah ayaa wax ku soo bartay jaamacadaha Masar, gaar ahaan Jaamacadda Al-Azhar, oo ah xarun caalami ah oo lagu barto cilmiga Islaamka. Doorkii Al-Azhar wuxuu kaalin weyn ka qaatay faafinta aqoonta diiniga ah ee Soomaaliya iyo isku xirka dhaqan ee labada shacab.
Dagaalkii Sokeeye iyo Doorka Masar
Markii uu Soomaaliya ka qarxay dagaalkii sokeeye sanadkii 1991, Masar waxay ahayd mid ka mid ah waddamadii sida dhow ula socday xaaladda. Waxay martigelisay shirar badan oo nabadeed oo lagu doonayay in xal loogu helo colaadda Soomaaliya. Shirarkii Cairo ee 1990-meeyadii iyo kuwii ka dambeeyay waxay ahaayeen kuwo muhiim ah. Inkasta oo ay jiraan aragtiyo kala duwan oo ku saabsan waxtarka shirarkaa, haddana waxaa cad in Masar ay isku dayday inay kaalin ka qaadato soo celinta nabadda.
Sidoo kale, Masar waxay sii waday inay gargaar bini'aadanimo iyo mid waxbarasho u fidiso Soomaaliya, inkasta oo ay adkeyd in la gaarsiiyo xilliyadii qalalaasaha. Kumanaan Soomaali ah ayaa magan-galyo ka helay Masar, iyagoo degan oo wax ku barta halkaas. Waxay abuureen bulsho Soomaaliyeed oo firfircoon, taas oo xoojisay xiriirka dhaqan ee labada shacab.
Xiriirka Maanta iyo Caqabadaha jira
Xilligan la joogo, xiriirka Soomaaliya iyo Masar wuxuu marayaa marxalad cusub. Dowladda Soomaaliya ee hadda jirta iyo dowladda Masar waxay si dhow u wada shaqeeyaan dhinacyo badan. Iskaashiga siyaasadeed, amniga, iyo dhaqaalaha ayaa ka mid ah qodobbada muhiimka ah. Masar waxay taageero weyn siisaa dowladda Soomaaliya, gaar ahaan dhinaca amniga iyo la dagaallanka argagixisada. Ciidamada Soomaaliya ayaa tababarro ku soo qaata Masar, taas oo qayb ka ah dadaallada lagu dhisayo awoodda ciidanka qaranka.
Dhinaca kale, waxaa jira caqabado iyo xiisado siyaasadeed oo mararka qaar saameeya xiriirka. Xiisadaha ka jira gobolka, sida khilaafaadka Masar iyo Itoobiya ee ku saabsan biyo-xireenka wabiga Nile, ayaa mararka qaarkood geliyay Soomaaliya xaalad adag. Soomaaliya waxay xiriir adag la leedahay labada dalba, taas oo ka dhigaysa mid u baahan taxaddar weyn oo dhanka diblomaasiyadda ah. Si loo ilaaliyo xiriirka Masar, Soomaaliya waa inay iska ilaalisaa inay si furan u gasho khilaafaadkaas, iyadoo ku dadaalaysa inay dhex-dhexaad ka noqoto si ay danaha labada dalba u ilaaliso.
Gunaanad
Gunaanadkii, xiriirka Soomaaliya iyo Masar waa mid ku dhisan taariikh fog oo aan la tirin karin. Laga soo bilaabo ganacsigii "Dhulkii Punt" iyo Faraacinta, ilaa maanta oo labada dal ay iska kaashanayaan dib-u-dhiska Soomaaliya, xiriirkan wuxuu maray marxalado kala duwan. Inkasta oo ay jiraan caqabado, gaar ahaan kuwa ka dhasha xaaladaha gobolka iyo arrimaha siyaasadda, haddana xiriirka labada dal wuxuu ku sii xooggan yahay iskaashi, dhaqan, iyo midnimo diimeed.
Waa muhiim in labada dal ay sii wadaan xoojinta iskaashiga, gaar ahaan dhinaca waxbarashada, dhaqaalaha, iyo amniga, si ay u gaaraan mustaqbal wanaagsan. Doorka Masar ee taageerada dowladda Soomaaliya iyo bulshada Soomaaliyeed ee ku nool Masar ayaa ah mid muhiim ah. Sidoo kale, Soomaaliya waxay u baahan tahay inay yeelato siyaasad diblomaasiyadeed oo taxaddar leh si ay ula socoto xaaladaha gobolka, isla markaana ay u ilaaliso danaha qaran ee labada dhinacba. Xiriirkan taariikhiga ah wuxuu leeyahay awood uu ku gaaro heerar cusub oo iskaashi, haddii si wanaagsan loo maareeyo.
coll to action
qormadan lawadaag dadka kugu xeeran si ay uga faa'iidaystaan
