Taariikhda Islaamka ee Soomaaliya: Faafitaankii iyo Saamayntii Qotoda Dheerayd

Hordhac 

Islaamku waa diinta iyo hab-nololeedka aasaasiga ah ee bulshada Soomaaliyeed, wuxuuna xididdo qoto dheer ku leeyahay taariikhda dalka. Faafitaanka diinta Islaamka ee Soomaaliya ma ahayn mid degdeg ah, balse wuxuu ahaa geedi-socod qarniyo badan qaatay oo isugu jira ganacsi, dacwo, iyo xidhiidhada bulsho. Maqaalkan wuxuu si qoto dheer uga hadli doonaa bilowgii soo-galootiga Islaamka, qaababkii uu ku faafay, saamayntiisa bulsho, dhaqan, iyo siyaasadeed, iyo doorka muhiimka ah ee culimada Soomaaliyeed ku lahaayeen ilaalinta iyo faafinta diinta. 

Bilawgii Islaamka ee Xeebaha Soomaaliya 

Islaamku wuxuu Soomaaliya soo gaadhay xilli hore, xitaa intii aanu Islaamku si ballaadhan u gaadhin meelo kale oo dunida ah. Taariikhyahannada qaar waxay qabaan in Islaamku yimid bilowgii qarnigii 7aad, xilligii uu Nabi Muxammad (SCW) noolaa. Goobaha ganacsiga ee xeebta, sida Saylac, Baraawe, iyo Muqdisho, ayaa ahaa halkii ugu horraysay ee ay diintu ka soo gasho dalka. Waxaa la sheegaa in ganacsato Carab ahi ay yimaadeen xeebaha Soomaaliya iyagoo u socdaalayo dhinaca ganacsiga, waxayna la yimaadeen diinta cusub ee Islaamka. 

Dadkii ugu horreeyay ee Islaamay waxay ahaayeen ganacsatadii iyo dadkii degenaa magaalooyinka xeebta. Waxay u qaateen diinta Islaamka si dabiici ah maadaama ay ku jirtay mabda'a ay dadka ganacsatada ahi xushmeyn jireen, sida sinaanta, caddaaladda, iyo ixtiraamka.

hababkii uu islaamku ugu Faafay Gudaha Soomaaliya 

Islaamku wuxuu gudaha Soomaaliya ugu faafay dhowr hab oo kala duwan, kuwaas oo isku dhafnaa: 

1. Ganacsiga iyo Safarrada 

Ganacsatadii iyo socdaalladii Carabta ee la socday ganacsiga fooxa, dahabka, iyo alaabooyinka kale waxay ahaayeen kuwii ugu horreeyay ee diinta soo gaadhsiiya gobollada gudaha. Magaalooyinka xeebta waxay noqdeen xarumo ganacsi iyo xarumo diineed, iyadoo ganacsatada Soomaalida ah ee xidhiidhka la lahaa ay ku faafiyeen diinta goobaha ay degen yihiin. 

2. Culimada iyo Dacwada 

Ka dib markii diintu si buuxda u degtay, waxaa la aasaasay dugsiyo iyo xarumo diineed. Culimadii Soomaaliyeed, sida Sheekh Aweys Maxamed Baraawe iyo Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Nuur, waxay door muhiim ah ka ciyaareen faafinta diinta gudaha dalka, gaar ahaan miyiga. Waxay u safri jireen meelo fogfog iyagoo dadka baraya diinta Islaamka iyo akhlaaqda suubban. Qaarkood waxay aasaaseen madaaris iyo xarumo ay ku baran jireen qur'aanka iyo cilmiga diinta, taas oo keentay in Islaamku gaadho meel kasta oo Soomaaliya ah. 

3. Xididka Suufiyada 

Haddaba, waxaa xusid mudan in qaabkii ugu weynaa ee Islaamku ku faafay uu ahaa habkii Suufiyada. Dadkii Soomaalida ahaa waxay aad u qaateen habkii suufiyada, waxaana la dhisay dariiqooyin badan, sida Qaadiriya, Axmadiya, iyo Saalixiya. Dariiqooyinkan ayaa waxay ahaayeen kuwa aad ugu dhex milmay bulshada, waxayna bulshada ka caawiyeen inay u adeegsadaan noloshooda, dhaqankooda, iyo caadooyinkooda. 

Saamaynta Islaamku Ku Yeeshay Bulshada Soomaaliyeed 

Islaamku ma ahayn oo keliya diin, balse wuxuu si weyn u beddelay oo uu u qaabeeyay nolosha bulshada Soomaaliyeed: 

1. Dhaqan iyo Sharciga 

Diinta Islaamku waxay aasaas u noqotay xeerarka dhaqanka iyo sharciga ee bulshada. Waxaa si buuxda looga tagay xeerarkii hore ee dhaqanka, waxaana la qaatay shareecada Islaamka. Tusaale ahaan, guurka, dhaxalka, iyo furriinka waxaa lagu maamuli jiray sharciga Islaamka. Culimada Soomaaliyeed waxay si weyn u aasaaseen xeerar ku dhisan shareecada, kuwaas oo aasaas u noqday dhaqanka Soomaalida maanta. 

2. Afka iyo Qoraalka 

Diinta Islaamka ayaa sidoo kale saamaysay afka Soomaaliga. Erayo badan oo Carab ah ayaa si buuxda u galay Af-Soomaaliga, gaar ahaan erayada la xidhiidha diinta, sida "Salaad, Soon, Zako,  Waxaa kale oo la adeegsan jiray far-Carabi oo lagu qori jiray Af-Soomaaliga, taas oo loo yaqaanay Farta-Cismaaniya. 

3. Siyaasadda iyo Dowladnimada 

Islaamku wuxuu sidoo kale saameeyay siyaasadda. Boqortooyooyinkii hore ee Soomaaliya, sida Saldanada Ajuran iyo Saldanada Adal, waxay ku dhisnaayeen shareecada Islaamka. Culimadii diinta Islaamka waxay aasaaseen dowladahaas, waxaana la isticmaali jiray shareecada si loo maamulo bulshada. 

Gunaanad 

Taariikhda Islaamka ee Soomaaliya waa qayb aan la kala saari karin taariikhda guud ee dalka. Islaamku wuxuu aasaas u yahay nolol-maalmeedka bulshada, dhaqankeeda, iyo habka ay u fekerto. Wuxuu dhalay ilbaxnimo iyo aqoon- hormar iyo waayo-aragnimo, wuxuuna Soomaaliya ka dhigay bulsho ku dhaqan mabda’a Islaamka. inkasta oo ay jireen caqabado, haddana diinta Islaamku way sii xoogaysatay, waxaana la aasaasay xarumo diineed iyo jaamacado badan oo lagu barto cilmiga shareecada. 

Baaq Muhiim ah 

Si loo ilaaliyo oo loo sii wado dhaqankii iyo taariikhdii Islaamka ee Soomaaliya, waxaa muhiim ah in: 

• Waxbarashada la xoojiyo: Waa in la xoojiyo dugsiyada diinta ee lagu barto shareecada Islaamka iyo taariikhda Soomaalida. 

• Cilmi-baadhis la sameeyo: Culimada iyo taariikhyahannada waa in lagu dhiirigeliyo inay sameeyaan cilmi-baadhis qoto dheer oo ku saabsan taariikhda Islaamka ee Soomaaliya, gaar ahaan qaybo badan oo ilaa hadda aan la baadhin. 

• Wada-shaqayn la sameeyo: Hay’adaha diinta iyo dawladda waa in ay si wada jir ah uga shaqeeyaan dhismaha iyo xoojinta goobaha taariikhiga ah ee Islaamka. 

Maalgalinta aqoonta iyo ilaalinta taariikhda Islaamka ee Soomaaliya waxay dhisaysaa jiil mustaqbal leh oo fahamsan xididkiisa iyo hiddahiisa diimeed.